Ιστορία
Σχεδιάγραμμα
σελίδων 13-15 (Η πάλη της Ορθοδοξίας με τις αιρέσεις και την αρχαία θρησκεία)
1.Τι ήταν οι
αιρέσεις και πώς καταδικάζονταν;
Αίρεση
ονομάζουμε κάθε λανθασμένη διδασκαλία που δεν είναι σύμφωνη με τα διδάγματα της
ορθόδοξης πίστης. Οι αιρέσεις καταδικάζονταν στις Οικουμενικές Συνόδους.
2.Ποιες ήταν οι
κυριότερες αιρέσεις, τι πίστευαν, πότε καταδικάστηκαν; Ποιες οι συνέπειες για
το κράτος;
Οι
κυριότερες αιρέσεις ήταν: ο Αρειανισμός
(από τον ιδρυτή του επίσκοπο Άρειο) που δίδασκε ότι ο Υιός ήταν δημιούργημα του
Πατρός και αμφισβητούσε τη θεότητα του Χριστού. Διαδόθηκε πολύ ανάμεσα στους
κατοίκους της αυτοκρατορίας, όσο και ανάμεσα στους Γερμανούς. Καταδικάστηκε
στις οικουμενικές συνόδους της Νίκαιας (325) και της Κωνσταντινούπολης (381).
Νεστοριανισμός: Ονομάστηκε έτσι από τον ιδρυτή
του Νεστόριο. Τόνιζε ότι η ανθρώπινη φύση του Χριστού υπερίσχυε της θείας του
φύσης. Καταδικάστηκε στη σύνοδο της Εφέσου (453).
Μονοφυσιτισμός: έλεγε ότι ο Χριστός είχε μόνο μια
φύση, τη θεϊκή, η οποία απορρόφησε την ανθρώπινη. Καταδικάστηκε από τη σύνοδο
της Χαλκηδόνας (451).
Συνέπειες: οι αιρέσεις, αν και
καταδικάστηκαν από την επίσημη Εκκλησία, διαδόθηκαν ιδιαίτερα στη Συρία, την
Παλαιστίνη και την Αίγυπτο. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών ένιωθαν
καταπιεσμένοι από το κράτος και την Εκκλησία, γι’ αυτό, όταν αργότερα
εμφανίστηκαν οι Άραβες (630-650), οι
περιοχές αυτές παραδόθηκαν εύκολα, για να απαλλαγούν από την καταπίεση της
κυβέρνησης της Κωνσταντινούπολης.
3.Η παρακμή της
αρχαίας θρησκείας.
Αν
και ο αυτοκράτορας Ιουλιανός
(361-363) προσπάθησε να αναστήσει την αρχαία θρησκεία και να καταπιέσει τους
Χριστιανούς, δεν τα κατάφερε, γιατί οι ιδέες του ήταν πια εκτός τόπου και
χρόνου. Η Εκκλησία τον αποκάλεσε Παραβάτη
ή Αποστάτη. Το τέλος της αρχαίας
θρησκείας το έφερε ουσιαστικά ο Θεοδόσιος,
ο οποίος α) έκλεισε τους αρχαίους ναούς και β) απαγόρευσε τους ολυμπιακούς
αγώνες και τα ελευσίνια μυστήρια (392-393).
4.Η σχέση
Χριστιανισμού-Ελληνισμού
Στην
αρχή οι Χριστιανοί, οδηγούμενοι από κάποιους φανατικούς, α) κατέστρεφαν τους
αρχαίους ναούς ή τους μετέτρεπαν σε εκκλησίες, β) καταδίωκαν τους ειδωλολάτρες
και γ) κατέστρεφαν τα γυμνά αγάλματα. Σύντομα όμως οι Μεγάλοι Πατέρες της
Εκκλησίας (Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Γρηγόριος Νύσσης, Ιωάννης
Χρυσόστομος), οι οποίοι είχαν σπουδάσει στις φημισμένες σχολές της Αθήνας και
των άλλων κέντρων του Ελληνισμού κατάλαβαν την αξία της αρχαίας ελληνικής
παιδείας και αξιοποίησαν τα διδάγματα των αρχαίων Ελλήνων σοφών, για να
διατυπώσουν το χριστιανικό δόγμα. Έτσι πέτυχαν μια συμφιλίωση και μια σύνθεση
ανάμεσα στο Χριστιανισμό και τον Ελληνισμό (=ελληνική παιδεία), η οποία κράτησε
για όλη τη βυζαντινή ιστορία.
