Οδύσσεια: περίληψη των ραψωδιών β,γ,δ και σχολιασμός

Περίληψη των ραψωδιών β,γ,δ και σχολιασμός

Περίληψη της ραψωδίας β

Κύρια θέματα: Συνέλευση των Iθακησίων – Αναχώρηση του Τηλέμαχου

Περιεχόμενο: Tην επόμενη μέρα, ο Τηλέμαχος συγκάλεσε συνέλευση των Iθακησίων, όπου κατήγγειλε τις αδικίες των μνηστήρων σε βάρος της μητέρας του και της πατρικής περιουσίας. Οι πολίτες τον συμπόνεσαν, αλλά σιώπησαν. O Τηλέμαχος επικαλούμενος τους θεούς, κάλεσε τους μνηστήρες να φύγουν από το παλάτι. O Δίας τού συμπαραστάθηκε στέλνοντας αμέσως δύο αετούς κι ο μάντης Aλιθέρσης, ερμηνεύοντας τις κινήσεις των αετών, συνέστησε αλλαγή συμπεριφοράς από τους μνηστήρες. Οι μνηστήρες επέστρεψαν αδιάφοροι στο παλάτι, ενώ ο Τηλέμαχος κατέβηκε στο ακρογιάλι, προσευχήθηκε στην Αθηνά και εκείνη –με τη μορφή του Μέντορα– τον ενθάρρυνε και του υποσχέθηκε συμπαράσταση. Επέστρεψε λοιπόν και ο Τηλέμαχος στο παλάτι, ζήτησε από την Ευρύκλεια να του ετοιμάσει τα αναγκαία για το ταξίδι και τη δέσμευσε με όρκο να μην αποκαλύψει τίποτε στην Πηνελόπη. H Αθηνά, στο μεταξύ, φρόντισε να ετοιμαστεί επανδρωμένο καράβι για την Πύλο και τη Σπάρτη και συνοδεύοντας ως Μέντορας τον Τηλέμαχο ταξίδεψαν όλη τη νύχτα με ευνοϊκό αέρα. Αυτή ήταν η 2η μέρα της Οδύσσειας.

Περίληψη της ραψωδίας γ

Κύρια θέματα: Όσα συνέβησαν στην Πύλο

Περιεχόμενο: Tο πρωί –3η μέρα της Οδύσσειας– ο Τηλέμαχος και ο Μέντορας/Αθηνά έφτασαν στην Πύλο, δέχτηκαν τη φιλοξενία του Nέστορα και μετά τις απαραίτητες συστάσεις ο Τηλέμαχος ζήτησε ικετευτικά πληροφορίες για τον πατέρα του. O Nέστορας αναφέρθηκε στους πιο γενναίους πολεμιστές που σκοτώθηκαν στην Τροία (τον Πάτροκλο, τον Αχιλλέα, τον Αίαντα τον Tελαμώνιο και τον Aντίλοχο, γιο του Nέστορα), στην εφευρετικότητα και στην πανουργία του Οδυσσέα, στις καλές σχέσεις που είχε ο ίδιος μαζί του, καθώς και στη συμβολή τους στις επιτυχίες των Αχαιών. Αναφέρθηκε και στα προβλήματα του νόστου, που τα προκάλεσε η οργή των θεών, επειδή πολλοί Αχαιοί ασέβησαν κατά την άλωση της Τροίας. Συμβούλεψε τον Τηλέμαχο να πάει στη Σπάρτη, γιατί είναι πιθανό ο Μενέλαος να ξέρει περισσότερα για τον πατέρα του, αφού και ο Μενέλαος άργησε πολύ να επιστρέψει. Tο βράδυ ο Τηλέμαχος έμεινε στα ανάκτορα της Πύλου, ενώ η Αθηνά/Μέντορας πέταξε σαν αετός και τους άφησε όλους έκπληκτους. O Nέστορας την αντιλήφθηκε και καλοτύχισε τον Τηλέμαχο που έχει βοηθό του τη μεγάλη θεά, όπως την είχε και ο πατέρας του στην Τροία. Tο άλλο πρωί –4η μέρα– ο Τηλέμαχος αναχώρησε για τη Σπάρτη. Διανυκτέρευσε με τους συνοδούς του στις Φηρές (τη σημερινή Καλαμάτα), στου Διοκλή το αρχοντικό, και την επομένη –5η μέρα– συνέχισαν το ταξίδι για τη Σπάρτη.

Περίληψη της ραψωδίας δ

Κύρια θέματα: Όσα συνέβησαν στη Σπάρτη

Περιεχόμενο: Tο βράδυ έφτασαν στα ανάκτορα του Μενέλαου, όπου φιλοξενήθηκαν και έμειναν έκθαμβοι από τον πλούτο και τη λάμψη τους. Ο Μενέλαος αναφέρθηκε στην δική του εφτάχρονη περιπλάνηση, αλλά και στη σφαγή του αδερφού του, του Αγαμέμνονα. Είπε ότι τον κάνει να λυπάται ο θάνατος πολλών παλικαριών στην Τροία και πιο πολύ η εξαφάνιση του Οδυσσέα· ο τελευταίος αυτός λόγος του έφερε δάκρυα στον Τηλέμαχο. Tη στιγμή εκείνη κατέβηκε μεγαλόπρεπη στην αίθουσα η Ελένη και αναγνώρισε αμέσως τον Τηλέμαχο, επειδή έμοιαζε με τον πατέρα του. Διηγήθηκε κατόπιν ένα κατόρθωμα του Οδυσσέα στην Τροία: ότι μπήκε στην πόλη μεταμφιεσμένος σε ζητιάνο, για να κατασκοπεύσει, και σκότωσε πολλούς Τρώες. O Μενέλαος αναφέρθηκε σε άλλο κατόρθωμα του Οδυσσέα: ότι με την υπομονή και την επιμονή του διέσωσε την επιχείρηση «Δούρειος Ίππος», που οδήγησε στην άλωση της Τροίας. Tο επόμενο πρωί –6η μέρα– ο Τηλέμαχος ζήτησε πληροφορίες από τον Μενέλαο για τον πατέρα του. Εκείνος άρχισε από τον δικό του εικοσαήμερο αποκλεισμό στην Αίγυπτο και συνέχισε διηγούμενος τη συνάντησή του με τον θαλάσσιο γέροντα Πρωτέα· από αυτόν πληροφορήθηκε τη συνέχεια του δικού του νόστου, το ναυάγιο και τον θάνατο του Αίαντα του Λοκρού, τη σφαγή του Αγαμέμνονα από τον Αίγισθο και ότι τον Οδυσσέα τον κρατάει στο νησί της άθελά του η νεράιδα Καλυψώ. O Μενέλαος ήθελε να κρατήσει περισσότερο τον Τηλέμαχο, εκείνος όμως βιαζόταν να επιστρέψει. Στην Ιθάκη, εν τω μεταξύ, οι μνηστήρες έμαθαν για το ταξίδι του Τηλέμαχου και απόρησαν. Ο Αντίνοος πρότεινε να του στήσουν ενέδρα δολοφονική στον γυρισμό, και όλοι συμφώνησαν μαζί του. Έμαθε και η Πηνελόπη από τον κήρυκα Mέδοντα για το ταξίδι του γιου της, καθώς και για τα σχέδια των μνηστήρων, και άρχισε διπλό τώρα θρήνο. Tη νύχτα, είκοσι από τους μνηστήρες επιβιβάστηκαν σ' ένα εξοπλισμένο καράβι και έστησαν καρτέρι στο νησάκι Aστερίδα, μεταξύ Σάμης και Ιθάκης.

Σχολιασμός

-Η Αθηνά εμφανίζεται για δεύτερη φορά στον Τηλέμαχο με ανθρώπινη μορφή, παίρνοντας αυτή τη φορά την όψη του Μέντορα, ενός έμπιστου φίλου του Οδυσσέα. Δεν πρέπει να μπερδεύουμε την εμφάνιση αυτή με την προηγούμενη εμφάνιση της Αθηνάς με τη μορφή του έμπορου Μέντη.

- Μία από τις τεχνικές με τις οποίες οι μάντεις στην αρχαιότητα υποτίθεται ότι μπορούσαν να προβλέψουν το μέλλον ήταν να παρακολουθούν την πτήση των πουλιών και να βγάζουν από εκεί συμπεράσματα για το τι θέλουν οι θεοί. Ωστόσο πολλές φορές οι άνθρωποι τους περιφρονούσαν, ιδιαίτερα όταν δεν τους βόλευαν οι προβλέψεις των μάντεων, όπως εδώ οι προβλέψεις του Αλιθέρση δεν βολεύουν τους μνηστήρες. Επειδή τα πουλιά στην αρχαιότητα ονομάζονταν και οιωνοί,  το είδος αυτό της μαντείας ονομαζόταν οιωνοσκοπία, δηλαδή παρακολούθηση των πουλιών.

- Ο αετός θεωρούνταν το ιερό πουλί του Δία και ότι το πέταγμα του εξέφραζε τη θέληση του θεού.

-Όταν οι Έλληνες κυρίευσαν την Τροία κατέστρεψαν πολλούς από τους ναούς και τα αγάλματα των θεών στην πόλη, με αποτέλεσμα οι θεοί να θυμώσουν και να δυσκολέψουν για πολλούς ήρωες την επιστροφή στην πατρίδα.

-Για μία ακόμη φορά η Αθηνά φεύγει πετώντας σαν πουλί. Ενώ την πρώτη φορά, στην Ιθάκη, ο Τηλέμαχος άργησε να καταλάβει για ποια θεότητα πρόκειται, ο Nέστορας, ο οποίος είναι σοφός γέροντας και έχει μεγάλη εμπειρία, συμπεραίνει αμέσως ότι πρόκειται για τη θεά Αθηνά, η οποία αγαπούσε πολύ και τον πατέρα του Τηλέμαχου, τον Οδυσσέα.

-Ο Μενέλαος, καθώς γύριζε από την Τροία στη Σπάρτη μαζί με την Ελένη, παρασύρθηκε από μία καταιγίδα στην Αίγυπτο, όπου μία θαλάσσια θεότητα, ο Πρωτέας, του έδωσε διάφορες πληροφορίες. Ανάμεσα σε αυτές ήταν ότι ο Οδυσσέας βρισκόταν στο νησί της Καλυψώς. Ο Μενέλαος αποκαλύπτει τώρα αυτή την πληροφορία στον Τηλέμαχο. Είναι η πρώτη πραγματική πληροφορία που παίρνει ο Τηλέμαχος για το πού βρίσκεται ο πατέρας του.

ϡ Επιβράδυνση: ονομάζεται η αφηγηματική τεχνική, με την οποία ο συγγραφέας καθυστερεί την εξέλιξη των γεγονότων, προπάντων για να επιτύχει την αγωνία του αναγνώστη. Για παράδειγμα στην Οδύσσεια  οι αναγνώστες γνωρίζουμε από την αρχή ότι ο Οδυσσέας είναι στο νησί της Καλυψώς, αλλά χρειάζονται τέσσερις ολόκληρες ραψωδίες, α-δ, για να το μάθει ο Τηλέμαχος και να ξεκινήσει η πραγματική δράση. Ωστόσο χάρη στην επιβράδυνση  ο ποιητής πετυχαίνει και άλλους σκοπούς: Α) μαθαίνουμε τι συμβαίνει στην Ιθάκη με τη συμπεριφορά των μνηστήρων αλλά και με την πίστη της Πηνελόπης στον σύζυγό της. Β) Γνωρίζουμε τον Οδυσσέα μέσα από τα λόγια των άλλων για τον χαρακτήρα και τις πράξεις του. Γ) Παρακολουθούμε τον Τηλέμαχο σιγά σιγά να γίνεται πραγματικός άντρας για να βοηθήσει αργότερα τον πατέρα του. Δ) Μαθαίνουμε για τη μοίρα και άλλων ηρώων που πολέμησαν στην Τροία, όπως του Nέστορα, του Μενέλαου, του Αγαμέμνονα  και πολλών άλλων.

ϡ Αναδρομική αφήγηση: ονομάζεται έτσι μια αφηγηματική τεχνική με την οποία κάποιος που μιλά στο παρόν αναφέρεται σε γεγονότα που έγιναν στο παρελθόν. Για παράδειγμα ο Μενέλαος και η Ελένη αφηγούνται τώρα στον Τηλέμαχο τα κατορθώματα που έκανε ο Οδυσσέας στην Τροία πριν από 20 χρόνια.